بازار ارزهای دیجیتال را باید یکی از جذاب‌ترین بازارها برای سرمایه‌گذاری دانست. رشد بالای این بازار سبب شده تا هر روز افراد جدیدی وارد این دنیا شوند. اما بدون داشتن اطلاعات مناسب، کسب سود از این بازار آسان نخواهد بود. یکی از کارهایی که هر فرد تازه وارد باید به آن توجه داشته باشد، اصطلاحات رایج در این دنیا است. یکی از پرکاربردترین و مهم‌ترین اصطلاحات موجود در این بازار توکن است. اما توکن چیست؟ انواع آن کدامند و از آن برای چه مقاصدی استفاده می‌شود؟ در این مطلب قرار است به این سوال توکن چیست پاسخ دهیم و در خصوص انواع و کاربردهای آن نیز نکاتی را بیان کنیم.
بازار کریپتوکارنسی چیست؟
قبل از این‌که به سوال توکن چیست؟ پاسخ دهیم، باید به مفهومی اصلی‌تر، یعنی بازار کریپتوکارنسی بپردازیم. در بازارهای مالی مختلف موارد متفاوتی مانند بورس، سهام، کالاهای ارزشمند و اوراق بهادار معامله می‌شوند. بازار کریپتوکارنسی (Cryptocurrency Market) یکی از بازارهای نوظهور در دنیاست.
مهم‌ترین تفاوتی که این بازار با بازارهای دیگر دارد، مواردی است که در آن معامله می‌شود. در بازار کریپتوکارنسی تنها می‌توان اموال دیجیتال متفاوت مانند کوین‌ها و توکنها را خریداری کرد و به فروش رساند. این بازار با استفاده از فناوری بلاک چین ساخته شده و می‌توان در آن به‌صورت دیجیتال و بدون استفاده از واسطه‌هایی مانند بانک‌ها معاملات متفاوت را انجام داد. پس به بیان ساده باید بگوییم که هر فردی که اقدام به خرید یا فروش ارزهای دیجیتال کرده است، در حقیقت وارد بازار کریپتوکارنسی شده است.
شبکه‌های بلاک چین چیست؟
بلاک چین (Blockchain) در لغت به معنی زنجیره‌ای از بلوک‌هاست. در این زنجیره اطلاعات دیجیتالی روی بلاک‌های متفاوت ثبت می‌شوند. هر بلاک مسئول نگهداری بخشی از اطلاعات مانند اطلاعات یک تراکنش است. به‌عنوان‌مثال روی بلاکی که مسئول نگهداری اطلاعات مربوط به یک تراکنش است، مواردی مانند تاریخ، زمان، مبلغ خرید، قیمت ارز دیجیتال، آدرس خریدار و فروشنده ذخیره می‌شود.
حال شاید این سوال در ذهن شما به وجود آمده باشد که چرا به مفهوم شبکه‌های بلاک چین پرداختیم. زیرا این شبکه‌ها را باید اصلی‌ترین تفاوت کوین و توکن دانست. کوین‌ها در حقیقت ارز بومی شبکه‌های بلاک چین هستند. با توجه به این‌که بلاک چین‌های بسیاری مانند بلاک چین بیت کوین، اتریوم و بسیاری موارد دیگر داریم، از ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین و اتریوم به‌عنوان کوین یاد می‌شود. حال هر ارز دیگری که شبکه بومی نداشته باشد و با استفاده از خدمات یک بلاک چین دیگر ساخته شده باشد، توکن نام دارد.
توکن چیست؟
در پاسخ به سوال توکن چیست؟ باید بگوییم که توکنها شکلی از دارایی رمزنگاری شده دیجیتال هستند که در بستر بلاک چین ساخته شده‌اند. هدف از ساخت توکنها تسهیل تراکنش‌ها و اقدامات متفاوت در بستر بلاک چین است. این تعریف را می‌توان برای کوین‌ها نیز بیان کرد.
پس تفاوت کوین و توکن چیست؟ باید بگوییم که توکنها، بلاک چین اختصاصی خود را ندارند و روی بلاک چین‌های دیگر ساخته می‌شوند. پس اصلی‌ترین تفاوت کوین و توکن، وجود بلاک چین اختصاصی یا استفاده از بلاک چین است. البته برخی افراد به تمام ارزهای دیجیتال توکن نیز می‌گویند. پس تمام ارزهای دیجیتال را به‌نوعی می‌توان توکن دانست اما تمام ارزهای دیجیتال نمی‌توانند کوین باشند.
حال شاید از خود بپرسید که چرا تمام پروژه‌های فعال در کریپتوکارنسی، بلاک چین خود را نمی‌سازند. ساخت بلاک چین را باید کاری بسیار پرهزینه و زمان‌بر دانست. بسیاری از پروژه‌های فعال و موفق در ابتدا راه حتی سرمایه لازم برای رسیدن به اهداف خود را نداشتند، چه برسد به این‌که بخواهند اقدام به ساخت بلاک چین اختصاصی کنند. پس مهم‌ترین دلیل ایجاد توکنها، صرفه‌جویی در وقت و هزینه است. به‌عنوان‌مثال می‌توانیم از توکن (Link) نام ببریم. این پروژه جذاب و قدرتمند که در میان 10 پروژه ارزشمند بازار قرار دارد، بر روی بلاک چین اتریوم فعالیت می‌کند.
با توجه به این‌که توکنها به بلاک چین اختصاصی نیاز ندارند، هر مجموعه و پروژه‌ای می‌تواند اقدام به ساخت توکن اختصاصی خود کند. درست است که ساخت توکن نسبت به ساخت کوین بسیار آسان‌تر است. اما هر توکنی ارزشمند نیست. ویژگی‌های یک توکن مانند کاربرد آن توکن، پروژه مادر، جامعه طرفداران و بسیاری موارد دیگر روی قیمت این نوع از ارزهای دیجیتال تاثیرگذار است.
انواع توکن
ویژگی‌های توکن‌های متفاوت باعث شده تا آن‌ها انواع مختلفی داشته باشند و در دسته‌بندی‌های متفاوتی قرار گیرند. لازم ذکر است که برخی توکنها بیشتر از یک ویژگی دارند و به همین دلیل می‌توانید نام آن‌ها را در دسته‌های متفاوتی مشاهده کنید. انواع توکنها عبارتند از:
1- توکن قابل تعویض
توکن‌های قابل تعویض را باید رایج‌ترین و بزرگ‌ترین دسته در میان توکنها دانست. یعنی ارزش هر توکن با توکن دیگر تفاوت ندارد. همین مثال در خصوص ارزهای فیات مانند دلار نیز صادق است. همان‌طور که یک دلار در آمریکا و ایران از نظر ارزش تفاوتی ندارد، ارزش توکن‌های قابل تعویض نیز با یکدیگر برابر است.
2- توکن غیرقابل تعویض
توکن‌های غیرقابل تعویض که از آن‌ها با نام‌های دیگری مانند توکن غیر مثلی و NFT یاد می‌شود را باید یکی از محبوب‌ترین انواع توکنها دانست. در سال‌های اخیر NFTها که همان توکن‌های غیرقابل تعویض هستند، طرفداران بسیاری پیدا کرده‌اند. روی این نوع توکنها اطلاعات متفاوتی مانند متن، فایل صوتی، فایل تصویری و حتی ویدیو ثبت می‌شود و همین امر باعث شده تا آن‌ها با یکدیگر تفاوت داشته باشند. ارزش این توکنها با توجه به محبوبیت و ارزش اطلاعات ثبت شده روی آن‌ها مشخص می‌شود. همین امر سبب شده که قیمت ان‌اف‌تی‌های متفاوت در بازار این‌قدر با یکدیگر تفاوت داشته باشند.
3- توکن پلتفرم
سومین نوع توکن‌های موجود در کریپتوکارنسی، توکن پلتفرم نام دارند. از این توکنها برای ساخت و پشتیبانی از برنامه‌های غیرمتمرکز استفاده می‌شود. به‌عنوان‌مثال پروژه یونی سواپ (UniSwap) توکنی با نام (UNI) دارد. با استفاده از پلتفرم این پروژه افراد می‌توانند توکن‌های متفاوت را با یکدیگر تعویض کنند. این نوع پروژه‌ها با انجام فعالیت‌های متفاوتی که روی بلاک چین انجام می‌دهند، کارایی بیشتری به این بازار داده‌اند و سود خود را نیز به دست می‌آورند.
4- توکن پرداخت
از توکن پرداخت همان‌طور که از نام آن مشخص است، به‌عنوان راهی ساده برای انتقال پول استفاده می‌شود. شاید اکنون از خود بپرسید که این خدمت را موسسات مالی، صرافی‌ها و بانک‌ها نیز ارائه می‌دهند. اما مزایایی مانند کارمزد کمتر، سرعت انجام بسیار بالاتر و راحتی باعث شده تا هر روز بر تعداد افرادی که از این نوع توکنها استفاده می‌کنند، افزوده شود.
5- توکن کاربردی
توکن‌های کاربردی پنجمین نوع از میان انواع متفاوت توکنها هستند. هدف از ساخت این توکنها ارائه خدمات خاص بر بستر بلاک چین است. معمولا از این توکنها با اهدافی مانند پرداخت هزینه خدمات در یک اکوسیستم، ایجاد قراردادهای هوشمند، استفاده در برنامه‌های وفاداری و کنترل دسترسی افراد به ویژگی‌های متفاوت یک اکوسیستم استفاده می‌شود. در اکثر مواقع میان توکن‌های کاربردی و پلتفرم یک رابطه هم‌افزایی وجود دارد. یعنی هر چه قدرت آن پلتفرم بالاتر باشد و ویژگی‌های جذاب‌تر و متنوع‌تری ارائه کند، استفاده از آن پلتفرم افزایش خواهد یافت و همین امر باعث افزایش قیمت توکن کاربردی می‌شود.
6- توکن اوراق بهادار
توکن اوراق بهادار یکی از متفاوت‌ترین انواع توکن‌هاست. این توکنها در حقیقت مدل جدید، رمزنگاری شده و دیجیتال اوراق بهادار سنتی مانند سهام و اوراق قرضه هستند. از آن‌ها برای نشان دادن مالکیت پروژه‌های متفاوت اجرا شده در بلاک چین استفاده می‌شود. البته برخی مجموعه‌ها با عرضه این توکنها اقدام به جمع‌آوری سرمایه موردنیاز برای پروژه خود نیز می‌کنند. معمولا افرادی که این توکنها را خریداری می‌کنند به مزایای دیگری مانند حق سود سهام، رای دادن و مشارکت در سود پروژه دسترسی خواهند داشت.
7- توکن حاکمیتی
توکن حاکمیتی نوع دیگری از انواع توکن‌هاست که دارندگان آن می‌توانند در فرایند تصمیم‌گیری برای آینده پروژه نقش داشته باشند. بسیاری از پروژه‌های ارز دیجیتال به‌صورت غیرمتمرکز اداره می‌شوند و هیچ فرد یا نهادی آن‌ها را کنترل نمی‌کند. همین امر باعث شده تا برخی از تصمیم‌های حیاتی و مهم در خصوص آینده پروژه با توجه به رای دارندگان این نوع توکن گرفته شود. البته معمولا هر چه فرد توکن‌های بیشتری در اختیار داشته باشد، حق رای بیشتری خواهد داشت.
8- رپد توکن
رپد توکنها (Wrapped token) را باید یکی از کاربردی‌ترین توکن‌های موجود در بازار کریپتوکارنسی دانست. با توجه به این‌که انتقال یک ارز دیجیتال از یک بلاک چین به بلاک چین دیگر به‌صورت مستقیم امکان‌پذیر نیست، انجام این کار اهمیت بالایی پیدا کرده است. در حقیقت رپد توکنها مشکل تعامل‌پذیری بلاک چین‌های متفاوت را حل کرده‌اند. به بیان ساده‌تر برای این‌که بتوان انتقال ارزهای دیجیتال میان بلاک چین‌های متفاوت را انجام داد، باید از رپد توکنها استفاده کرد. رپد توکن بیت کوین (WBTC) را باید محبوب‌ترین، رایج‌ترین و پراستفاده‌ترین نوع رپد توکن دانست. با استفاده از این رپد توکن امکان انتقال بیت کوین به بلاک چین‌های دیگری مانند اتریوم ایجاد شده است.
کاربرد های توکن
کاربرد توکن چیست؟ همان‌طور که گفتیم ویژگی‌های توکن‌های متفاوت باعث شده تا آن‌ها در دسته‌بندی‌های متفاوتی قرار گیرند. این ویژگی‌ها شامل کاربرد آن‌ها نیز می‌شود و در بخش قبل به‌نوعی با کاربرد های توکن آشنا شدید. اما اگر به‌صورت خلاصه بخواهیم به کاربرد توکن اشاره کنیم، باید به موارد زیر اشاره داشته باشیم.
- استفاده از توکن به‌عنوان روشی برای پرداخت
- نشان دهنده مالکیت دارایی دیجیتال
- اهدای پاداش به مشارکت‌کنندگان یک رویداد
- افزایش اطمینان از امنیت شبکه
- ارائه خدمات بیشتر
- بهبود تجربه کاربری
- سرمایه‌گذاری
- احراز و مدیریت هویت
- استفاده از خدمات پروژه‌های غیرمتمرکز (DeFi)
- شرکت در رای گیری‌ها
نحوه ایجاد توکن
پس از این که با پاسخ سوال توکن چیست و چه کاربردهایی دارد؟ آشنا شدید، زمان آن رسیده تا با نحوه ساخت آن نیز آشنا شوید. مهم‌ترین دلیلی که تعداد توکنها بسیار بالاتر از کوین‌هاست، عدم نیاز به ساخت بلاک چین است. پس با توجه به اینت نکته اولین گامی که در بخش نحوه ایجاد توکن باید به آن اشاره کنیم، انتخاب بلاک چین است. پس از آن با استفاده از قراردادهای هوشمند و زبان‌های برنامه‌نویسی سطح بالا، افراد می‌توانند توکن خود را با ویژگی‌هایی که مدنظر دارند، بسازند. بد نیست اشاره کنیم که در حال حاضر در حدود 80 درصد از توکنها با استفاده از بلاک چین اتریوم ساخته شده است. بلاک چین‌های بایننس چین، ایاس، کازماس، تزوس و ترون رتبه‌های بعدی را به خودشان اختصاص داده‌اند. مراحل ساخت یک توکن را در ادامه با هم بررسی خواهیم کرد.
- اولین گام انتخاب بلاک چین مناسب است. بلاک چین اتریوم بسیار محبوب‌تر از سایر بلاک چین‌هاست. اما هزینه ساخت توکن روی این بلاک چین بیشتر از بلاک چین‌های دیگر است.
- گام دوم بررسی زبان برنامه‌نویسی مناسب است. سازندگان و توسعه‌دهندگان یک توکن پس از انتخاب بلاک چین، بررسی می‌کنند که کدام یک از زبان‌های برنامه‌نویسی سطح بالا با آن بلاک چین سازگار است. به‌عنوان‌مثال بلاک چین اتریوم با زبان سالیدیتی (Solidity) و بلاک چین سولانا با راست (Rust) سازگار هستند.
- گام بعدی ایجاد قرارداد هوشمند است. افراد که قصد ساخت یک توکن ساده و بدون کاربرد را دارند، در این مرحله یک قرارداد آماده را بررسی می‌کنند و متغیرهای موجود در آن را با توجه به نیاز خود تغییر می‌دهند. اما ایجاد قرارداد هوشمند برای ساخت یک توکن کاربردی و جذاب این‌قدر ساده نیست و توسعه‌دهندگان به موارد بسیاری دقت می‌کنند.
- آخرین گام پرداخت کارمزد برای ضرب توکن و ساخته شدن آن روی شبکه بلاک چین انتخاب شده است.
بد نیست بدانید که ساخت توکن‌های ساده و بدون کاربرد بالا تنها به یک ساعت وقت و پرداخت اندکی هزینه به‌عنوان کارمزد نیاز دارد. اما ساخت توکن به‌تنهایی نمی‌تواند سبب ارزشمند شدن آن شود. همین امر سبب شده تا کلاه‌برداران بسیاری اقدام به ساخت توکن برای به سرقت بردن اموال دیگران باشند. پس در زمان خرید توکن به مواردی مانند اعتبار، کاربرد، وایت پیپر، تیم توسعه‌دهنده و بسیاری موارد دیگر توجه داشته باشید.
جمع‌بندی
توکن چیست؟ در پاسخ باید بگوییم که ارزهای دیجیتالی که بلاک چین مستقل خود را ندارند و در بستر بلاک چین‌های دیگر فعالیت می‌کنند را توکن می‌نامند. این ارزهای دیجیتال انواع متفاوتی دارند که می‌توان آن‌ها را در دسته‌های توکن‌های قابل تعویض، غیرقابل تعویض، حاکمیتی، کاربردی، پلتفرمی، رپد توکنها و اوراق بهادار قرار داد. بد نیست بدانید که برخی توکنها بیشتر از یک ویژگی دارند و به همین دلیل می‌توانند در دسته‌های متفاوتی قرار داشته باشند. ساخت توکن بسیار ساده است و تنها به اندکی زمان و پرداخت کارمزد ضرب آن نیاز دارد. اما نکته‌ای که باعث ارزشمند شدن یک توکن می‌شود، کارایی و ویژگی‌های آن است. پس تمام توکنها را نمی‌توان ارزشمند و مناسب برای خرید دانست.
